Młodzi adepci sportu aspirujący do osiągnięcia wysokich wyników wymagają indywidualnego podejścia do ich potrzeb treningowych oraz energetycznych. Dostępność na rynku szerokiej gamy specjalnych produktów dla zawodników do stosowania razem z dietą rodzi pytanie, czy młodzi sportowcy mogą stosować odżywki? Od jakiego wieku suplementy powinny być ewentualnie przyjmowane? Czy są one bezpieczne dla młodych i rosnącego organizmu? Przeczytaj nasz dzisiejszy artykuł, a dowiesz się więcej o zagadnieniach:
Kim są młodzi sportowcy?
Młode osoby dążące do osiągania wyników sportowych stanowią bardzo zróżnicowaną grupę pod względem poziomu dojrzałości biologicznej. Oznacza to, że nie ma uniwersalnego podejścia do rozwoju sportowego i obciążeń treningowych. W różnych dyscyplinach tempo specjalizacji i wiek osiągania szczytowych możliwości sportowych znacząco się różnią. Dlatego każda decyzja dotycząca rozwoju sportowego, zmieniających się obciążeń treningowych, zapotrzebowań energetycznych w diecie i ewentualne spożycie suplementów u młodych adeptów powinno być rozpatrywane i podejmowane indywidualnie.
Wśród młodych sportowców Amerykańskie Towarzystwo Pediatryczne wyróżnia niżej wyszczególnione kategorie wiekowe:
Okres dzieciństwa (od 2 do 12 roku życia)
W przypadku trenujących dzieci, w tym okresie przechodzą one intensywny rozwój fizyczny i motoryczny. Aktywność fizyczna powinna koncentrować się na wszechstronnym rozwoju umiejętności ruchowych, zabawach i ćwiczeniach ogólnorozwojowych.
Okres nastoletni (od 12 do 21 roku życia)
Amerykańskie Towarzystwo Pediatryczne dzieli okres nastoletni na 3 podkategorie:
-
Wczesny okres nastoletni (11-14 rok życia)
Dzieci zaczynają doświadczać pierwszych zmian związanych z dojrzewaniem płciowym. Charakterystyczny dla nastoletnich sportowców jest wówczas skok wzrostowy i zmiany hormonalne. Wzmożony wysiłek fizyczny powinien uwzględniać zarówno treningi ogólnorozwojowe, jak i wstęp do bardziej specjalistycznych ćwiczeń sportowych. -
Pośredni okres nastoletni (15-17 rok życia)
Ten etap okresu dojrzewania to dalszy rozwój młodych sportowców pod względem fizycznym. Młodzi sportowcy zaczynają osiągać bardziej zaawansowane umiejętności w swoich dyscyplinach, a treningi stają się bardziej specjalistyczne i intensywne. -
Późny okres nastoletni (18-21 rok życia)
To czas dla młodego zawodnika, kiedy osiąga on pełną dojrzałość fizyczną. Treningi są już wysoko specjalistyczne, z naciskiem na maksymalizację osiągnięć sportowych i profesjonalne przygotowanie młodego organizmu do ewentualnej kariery zawodowej.
U dorastających sportowców znaczenie ma nie tylko wiek, ale również płeć.
Dziewczęta
Proces dojrzewania u dziewcząt rozpoczyna się szybciej niż u chłopców, co skutkuje wcześniejszym wystąpieniem skoku wzrostowego. Wczesne dojrzewanie płciowe powoduje, że dziewczęta po wystąpieniu miesiączki mają wyższe zapotrzebowanie na żelazo ze względu na straty związane z krwawieniami miesiączkowymi. Hormony płciowe wydzielane w trakcie cyklu menstruacyjnego są wrażliwe na ograniczoną dostępność energii, co może prowadzić do zaburzeń wzrostu kości z powodu zmniejszonego wydzielania estrogenu u nastolatki.
Chłopcy
U chłopców dojrzewanie rozpoczyna się później, ale proces ten również towarzyszy skokowi wzrostowemu i zwiększonej aktywności hormonalnej w organizmie nastolatka.
Zapotrzebowanie energetyczne u aktywnych dzieci i nastolatków
Żywienie młodych sportowców odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu odpowiedniej ilości energii i składników odżywczych, niezbędnych do treningów, przyrostu masy mięśniowej i ogólnego rozwoju.
Energia, którą trzeba dostarczyć na potrzeby ćwiczeń, pochodzi głównie z węglowodanów i tłuszczów. Ważne jest, aby codzienny jadłospis młodego sportowca bazował na pełnowartościowych źródłach tych makroskładników. Są nimi m.in. płatki owsiane, pieczywo razowe lub graham, ryże, kasze, makarony pełnoziarniste, owoce i warzywa, orzechy, nasiona, masło orzechowe, oleje roślinne.
Przed i po treningu w razie potrzeby warto sięgnąć po produkty, które szybko dostarczają energii, wspomagając zdolności wysiłkowe oraz regenerację. Zalicza się do nich jasne pieczywo, biały ryż i makaron, owoce, dżem, miód. W procesie regeneracji ważną rolę odgrywa odpowiednia ilość białka i węglowodanów. Z uwagi na to w diecie warto wziąć pod uwagę: jogurt, twaróg, serek wiejski, mozzarellę, mięso, ryby, tofu, nasiona roślin strączkowych, jaja.
Aby uniknąć infekcji i nie przerywać cyklu treningowego, należy również zadbać o odporność młodego sportowca. Intensywnie trenujący nastolatkowie są narażeni na niedobory składników mineralnych. Ważne jest spożywanie minimum 5 porcji owoców i warzyw dziennie.
Odżywki dla młodych sportowców. Czy można je stosować?
Młodzi sportowcy, szczególnie w wieku 10-18 lat, muszą przede wszystkim pamiętać, że podstawą jest zdrowa, zrównoważona dieta, bogata w naturalne składniki odżywcze. Suplementacja może być pomocna, ale powinna pełnić rolę uzupełniającą, a nie zastępować pełnowartościowe posiłki. W przypadku wątpliwości zawsze warto skonsultować się z dietetykiem sportowym lub lekarzem medycyny sportowej, aby zapewnić bezpieczeństwo i skuteczność suplementów diety.
W jakim wieku można brać suplementy?
Wczesny okres nastoletni (11-14 lat)
W przypadku młodszych nastolatków (11-14 lat) suplementacja powinna być ograniczona do sytuacji medycznie uzasadnionych. Profilaktycznie zaleca się suplementację witaminy D w okresie jesienno-zimowym, niezależnie od wieku, oraz kwasów omega-3, jeśli dieta nie obejmuje regularnego spożywania tłustych ryb morskich. Starsi zawodnicy w tej grupie wiekowej (13-14 lat), trenujący przez dłuższy czas (ponad 75 minut), mogą korzystać z napojów dla sportowców dostarczających węglowodanów podczas treningu.
Pośredni okres nastoletni (15-17 lat)
W pośrednim okresie nastoletnim (15-17 lat) obciążenia treningowe są zazwyczaj większe, z uwagi na to można rozważać wprowadzenie do diety żeli energetycznych, batonów węglowodanowych oraz napojów sportowych dostarczających niezbędnej energii. Suplementy poprawiające zdolności wysiłkowe nie są rekomendowane dla sportowców poniżej 18 roku życia.
Późny okres nastoletni / juniorski (18-21 lat)
W późnym okresie nastoletnim (18-21 lat) zawodnicy mogą korzystać z szerszego zakresu suplementów diety. Przykładowo: kreatyna, beta-alanina, kofeina, sok z buraka oraz sok z cierpkiej wiśni pomagają w maksymalizacji osiągnięć sportowych.
W niektórych przypadkach, szczególnie gdy sportowcy mają trudności z dostarczeniem odpowiedniej ilości węglowodanów i białka w diecie, można rozważyć suplementację odżywkami białkowymi i węglowodanowymi. Należy jednak pamiętać, że zawsze pierwszeństwo mają naturalne źródła tych składników.
Bezpieczna suplementacja. Czym się kierować wybierając odżywki dla młodych sportowców?
W świecie sportu nadal głośne są przypadki naruszeń przepisów antydopingowych związanych z przyjmowaniem substancji zabronionych. Nawet niezamierzone ich spożycie może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym wieloletniej dyskwalifikacji. Na tym tle, jednym z głównych wyzwań na rynku suplementów diety jest zapewnienie ich wysokiej jakości. Niestety skład deklarowany przez część producentów nie zawsze odpowiada rzeczywistej zawartości produktu. Aby zminimalizować niebezpieczeństwa wynikające z przyjmowania niesprawdzonych suplementów i odżywek, zaleca się wybieranie produktów od renomowanych wytwórców, którzy poddają swoje wyroby odpowiedniej kontroli. Każdorazowo należy się upewnić, czy odżywki dla młodych sportowców są odpowiednie dla osób w wieku, w którym ma się zamiar je zastosować, biorąc pod uwagę ich potrzeby rozwojowe i wpływ na zdrowie.
Szczególną ostrożność należy zachować przy suplementach reklamowanych jako podnoszące poziom testosteronu (tzw. boostery testosteronu) oraz przedtreningówkach. Produkty te niejednokrotnie zawierają substancje zabronione i mogą wpływać negatywnie na rozwijający się organizm.
Odżywki dla młodych sportowców - podsumowanie
Suplementacja młodych zawodników powinna być dostosowana do ich indywidualnych potrzeb i etapu rozwoju. Najważniejsze jest, aby priorytetem była zdrowa, zrównoważona dieta bogata w naturalne składniki odżywcze. Korzystanie z suplementów przez młodych sportowców w celu zmaksymalizowania wyników powinno odgrywać rolę wyłącznie uzupełniającą. Nastolatek może stosować wybrane suplementy pod warunkiem zwracania uwagi na ich jakość, aby uniknąć ryzyka spożycia niebezpiecznych dla niego substancji.