Cynk – zastosowanie i działanie

Zastosowanie cynku

Cynk należy do grona niezbędnych pierwiastków śladowych dla wszystkich żywych organizmów, który pełni w nich szereg licznych funkcji metabolicznych. W organizmie człowieka cynk jest zlokalizowany przede wszystkim w mięśniach szkieletowych w ponad 50 % i kościach w blisko 30 %, a także wątrobie w około 5 %. Mikroelement ten wchodzi w skład ponad 300 enzymów, w tym również tych odpowiadających za biosyntezę białek, w których pełni rolę strukturalną, regulacyjną oraz katalityczną, a także uczestniczy w komunikacji międzykomórkowej, proliferacji, różnicowaniu i przeżyciu komórek. Cynk w sposób bezpośredni, bądź pośredni bierze również udział w przemianach energetycznych oraz w przebiegu przemian podstawowych składników odżywczych jakimi są węglowodany, białka i tłuszcze. Pierwiastek ten jest niezbędny do produkcji oraz optymalnego funkcjonowania gospodarki hormonalnej organizmu (np. wydzielania testosteronu, insuliny czy tyroksyny), utrzymania stabilności błon komórkowych, czynności gruczołów płciowych, ekspresji genów, metabolizmu alkoholu, obrony immunologicznej organizmu, odczuwania smaku i zapachu, a także do optymalnej pracy centralnego systemu nerwowego. Należy zaznaczyć, że organizm człowieka nie ma możliwości magazynowania cynku, stąd tak istotne jest jego systematyczne dostarczanie na co dzień w odpowiednich ilościach wraz z dobrej jakości pożywieniem.

Szereg ważnych funkcji, które spełnia cynk w organizmie człowieka ma również potencjalny wpływ na możliwości wysiłkowe osoby aktywnej fizycznie podczas podejmowanych ćwiczeń i korzystne adaptacje związane z wysiłkiem. W kontekście wysiłku fizycznego, cynk zapewnia strukturalną integralność i wspomaga funkcje katalityczne dla metaloenzymów (procesy antyoksydacyjne), takich jak SOD, LDH, czy CA, jak również reguluje wewnątrzkomórkowe szlaki sygnałowe i funkcje odpornościowe. Wyniki dotychczas opublikowanych prac naukowych, zwłaszcza systematycznych prac przeglądowych i metaanaliz sugerują, że pomimo wyższego całkowitego spożycia cynku w diecie, sportowcy na ogół mają niższe stężenie cynku w surowicy krwi, co wskazuje, że osoby regularnie uprawiające sport mają znacznie wyższe zapotrzebowanie na cynk, aniżeli osoby, które prowadzą na ogół siedzący tryb życia.

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi normami żywienia dla populacji Polski, które zostały opublikowane w ubiegłym roku przez Instytut Żywności i Żywienia, rekomendowana dzienna dawka (ang. Recommended Dietary Allowance - RDA) cynku dla dorosłych (≥ 19 roku życia) mężczyzn wynosi 11 mg, natomiast dla pań jest to 8 mg, jednakże w przypadku kobiet karmiących i ciężarnych wzrasta do 11 - 13 mg w zależności od wieku. Cynk występuje w szerokiej gamie produktów żywnościowych do których możemy zaliczyć m.in.: owoce morza (homary, ostrygi, kraby), wątrobę, otręby i zarodki pszenne, pestki dyni, nasiona lnu, kakao, sery podpuszczkowe, produkty zbożowe pełnoziarniste, orzechy i ziarna, jaja, a także mięso (w tym drób), ryby oraz suche nasiona roślin strączkowych. Wchłanianie cynku z diety wynosi 20 – 40 %, przy czym pierwiastek ten jest zdecydowanie lepiej przyswajalny z produktów pochodzenia zwierzęcego, aniżeli z pokarmów roślinnych, które charakteryzują się zawartością fitynianów, zmniejszających jego biodostępność. Korzystny wpływ na absorpcję cynku mają niektóre aminokwasy, białko zwierzęce oraz kwas cytrynowy, natomiast negatywny wpływ wywiera alkohol, kwas szczawiowy, niektóre frakcje błonnika pokarmowego (np. nierozpuszczalne ligniny), wapń, niehemowe żelazo i miedź, a zatem konkurencyjne składniki mineralne oraz duży stosunek molowy fitynianów do cynku przy obecności wapnia, co powoduje tworzenie się nierozpuszczalnych kompleksów. Niewystarczające spożycie tego mikroelementu wiąże się z występowaniem zmian skórnych, wypadaniem włosów, osłabieniem odporności, upośledzeniem gojenia się ran, zaburzeniami węchu i odczuwania smaku, natomiast u dzieci w dodatku może przyczyniać się do zahamowania wzrostu oraz niedorozwoju płciowego.

Piśmiennictwo:

1. Roohani N., Hurrell R., Kelishadi R., Schulin R.: Zinc and its importance for human health: An integrative review. J Res Med Sci. 2013 Feb;18(2):144-57. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3724376/
2. Micheletti A., Rossi R., Rufini S.: Zinc status in athletes: relation to diet and exercise. Sports Med. 2001;31(8):577-82. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11475319
3. Chu A., Varma T., Petocz P., Samman S.: Quantifiable effects of regular exercise on zinc status in a healthy population-A systematic review. PLoS One. 2017 Sep 20;12(9):e0184827. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5607172/
4. Chu A., Petocz P., Samman S.: Plasma/Serum Zinc Status During Aerobic Exercise Recovery: A Systematic Review and Meta-Analysis. Sports Med. 2017 Jan;47(1):127-134. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27260681
5. Chu A., Holdaway C., Varma T., Petocz P., Samman S.: Lower Serum Zinc Concentration Despite Higher Dietary Zinc Intake in Athletes: A Systematic Review and Meta-analysis. Sports Med. 2018 Feb;48(2):327-336. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29164533
6. Scientific Opinion on Dietary Reference Values for Zinc. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). EFSA Journal 2014; 12 (10): 3844. https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/j.efsa.2014.3844
7. Normy żywienia dla populacji Polski, pod red. Mirosława Jarosza. Instytut Żywności i Żywienia, 2017. https://ncez.pl/aktualnosci/znowelizowane-normy-zywienia-2017

Mateusz Durbas
Dietetyk kliniczny i sportowy, autor licznych artykułów dotyczących żywienia i suplementacji
Strona oficjalna: www.mateuszdurbas.pl
Facebook: https://www.facebook.com/mateuszdurbasdietetyk/
Instagram: https://www.instagram.com/mateuszdurbasdietetyk/?hl=pl 

ADEK Vita 60 caps

Producent: Activlab Pharma

19.99 zł

19.99 zł

zawiera 8.0 VAT, bez kosztów dostawy

Do koszyka

Cynk 25 mg

Producent: Activlab Pharma

12.99 zł

12.99 zł

zawiera 8.0 VAT, bez kosztów dostawy

Do koszyka