Czym są adaptogeny? Część 4

W ostatniej części przedstawię następujące związki o działaniu adaptogennym: Bacopa monnieri, kudzu oraz hupercyna A.

Bacopa monnieri L. Pennell (Water hyssop) jest jedną z najważniejszych roślin w systemie medycyny indyjskiej, która wykorzystywana jest do leczenia bezsenności, padaczki, stanów lękowych, napięcia nerwowego, zaburzeń pamięci i koncentracji. Uważa się, że B. monnieri działa m.in.: antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo, kardioprotekcyjnie, przeciwwrzodowo, odtruwająco, przeczyszczająco oraz moczopędnie. Aktywnymi biologicznie związkami występującymi w roślinie są saponiny steroidowe (bakozydy A i B), alkaloidy (herpestyna, bramina), związki fenolowe, flawonoidy (luteolina, apigenina), białka i aminokwasy, fitosterole oraz kwas betulinowy (triterpen) [1]. W meta-analizie zaobserwowano, że B. monnieri może korzystnie wpływać na procesy poznawcze, zwłaszcza poprawę koncentracji uwagi u osób zdrowych, a także chorych z objawami demencji, niemniej jednak wiarygodność niektórych badań jest niska [2]. Dowody naukowe potwierdzające skuteczność działania Bacopa monnieri L. są wciąż skromne i nie wystarczające do zalecania suplementacji, a tym bardziej u osób aktywnych fizycznie, gdzie trudno znaleźć jakiekolwiek badanie z ich udziałem [3].

Kudzu (Pueraria lobata Wild) jest rośliną, której strąki i korzeń stosowane są od wielu lat w tradycyjnej medycynie chińskiej pod nazwą ge-gen w terapii leczniczej alergii, biegunki, migreny, chorób układu sercowo-naczyniowego. Korzeń kudzu zawiera znaczne ilości izoflawonów (przeciętnie od 1,77 do 12 % suchej masy), w tym puerarynę, daidzeinę i inne związki [4]. Pueraryna jest głównym bioaktywnym składnikiem wyizolowanym z korzenia rośliny, któremu przypisuje szerokie spektrum działania, m.in.: rozszerzanie naczyń krwionośnych, kardio- i neuroprotekcja, antyoksydacyjne i przeciwzapalne właściwości [5]. Niektóre prace sugerują, że suplementacja ekstraktu z kudzu umiarkowanie zmniejsza spożycie alkoholu przez osoby uzależnione i jest na ogół dobrze tolerowana przez większość osób [6 - 8]. Również w przypadku tej rośliny możemy mówić głównie o przesłankach naukowych, które wymagają potwierdzenia w prospektywnych, randomizowanych, kontrolowanych badaniach klinicznych w celu dalszego ustalenia skuteczności i bezpieczeństwa stosowania [9].

Hupercyna A jest alkaloidem pochodzenia roślinnego, który jest znany jako inhibitor acetylocholinesterazy i wykorzystywany w tradycyjnej medycynie chińskiej. Przyczynia się do zwiększenia poziomu acetylocholiny – neurotransmitera, który bierze udział m.in. w skurczu mięśni i jest rozkładany w ośrodkowym układzie nerwowym przez enzymy o właściwościach hydrolitycznych, tzw. cholinoesterazy [10]. Wydaje się, że Hupercyna A może mieć pozytywny wpływ na poprawę funkcji poznawczych, ogólny stan zdrowia i wzrost codziennej aktywności życiowej u osób z chorobą Alzheimera [11]. Dotychczas opublikowane wyniki badań naukowych z udziałem osób chorych na Alzheimera nie potwierdzają jednak w pełni efektywności Hupercyny A w zmniejszaniu objawów choroby, zarówno w łagodnym, jak i umiarkowanym stadium choroby [12]. Uważa się, że związek ten może mieć zastosowanie w zmniejszaniu zaburzeń kognitywnych, dlatego wokół tego obszaru skoncentrowana jest największa ilość badań i publikacji naukowych, które dotyczą Hupercyny A [13].

Podsumowując temat adaptogenów należy podkreślić, że zyskały one swoją popularność w ciągu ostatniej dekady, a osoby przyjmując je w postaci suplementów diety mają najczęściej nadzieję na poprawę funkcji poznawczych, libido, polepszenie wyników sportowych, zmniejszenie poziomu kortyzolu i objawów obciążenia psychofizycznego. Niektóre z omawianych w poszczególnych częściach artykułu roślin może mieć szerokie prozdrowotne właściwości, niemniej jednak wciąż brakuje solidnych dowodów naukowych, aby je zalecać w konkretnych dawkach. Wokół adaptogenów zdecydowanie więcej jest pogłosek i opinii „ekspertów”, aniżeli konkretnych doniesień płynących z dobrze zaprojektowanych badań, szczególnie z udziałem osób aktywnych fizycznie.

Czytaj też:

Czym są adaptogeny cz. 1 (Ashwagandha)

Czym są adaptogeny cz. 2 (rhiodola i żeń-szeń)

Czym są adaptogeny cz. 3 (cytryniec chiński, gotu kola, kordyceps chiński)

Piśmiennictwo:

1. Łojewski M., Muszyńska B., Sułkowska-Ziaja K.: Bacopa monnieri Pennell – roślina o wielokierunkowym działaniu leczniczym. Postępy Fitoterapii 2/2014, 84-89.
2. Kongkeaw C., Dilokthornsakul P., Thanarangsarit P. i wsp.: Meta-analysis of randomized controlled trials on cognitive effects of Bacopa monnieri extract. J Ethnopharmacol. 2014;151(1):528-35.
3. Kean JD., Downey LA., Stough C.: Systematic Overview of Bacopa monnieri (L.) Wettst. Dominant Poly-Herbal Formulas in Children and Adolescents. Medicines (Basel). 2017 Nov 22;4(4).
4. Lee K.T., Sohn I.C., Kim Y.K. i wsp.: Tectorigenin, an isoflavonnne of pueraria thunbergiana Benth; induced differentiation and apoptosis in human promyelocytic leukemia HL- 60 cells. Biol. Pharm. Bull., 2001 24: 1117-2.
5. Zhou YX., Zhang H., Peng C. i wsp.: Puerarin: a review of pharmacological effects. Phytother Res. 2014 Jul;28(7):961-75.
6. Lukas SE., Penetar D., Su Z. i wsp.: A standardized kudzu extract (NPI-031) reduces alcohol consumption in nontreatment-seeking male heavy drinkers. Psychopharmacology (Berl). 2013 Mar;226(1):65-73.
7. Penetar DM., Toto LH., Lee DY. i wsp.: A single dose of kudzu extract reduces alcohol consumption in a binge drinking paradigm. Drug Alcohol Depend. 2015 Aug 1;153:194-200.
8. Penetar DM., Maclean RR., McNeil JF. i wsp.: Kudzu extract treatment does not increase the intoxicating effects of acute alcohol in human volunteers. Alcohol Clin Exp Res. 2011 Apr;35(4):726-34.
9. Zhang Z., Lam TN., Zuo Z. i wsp.: Radix Puerariae: an overview of its chemistry, pharmacology, pharmacokinetics, and clinical use. J Clin Pharmacol. 2013 Aug;53(8):787-811.
10. Wszelaki N.: Hamowanie aktywności acetylocholinoesterazy i butyrylocholinoesterazy przez surowce roślinne i ich substancje czynne. Postępy Fitoterapii 1/2009, 24-38.
11. Yang G., Wang Y., Tian J. i wsp.: Huperzine A for Alzheimer's disease: a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. PLoS One. 2013 Sep 23;8(9):e74916.
12. Rafii MS., Walsh S., Little JT. i wsp.: A phase II trial of huperzine A in mild to moderate Alzheimer disease. 2011 Apr 19;76(16):1389-94.
13. Yue J., Dong BR., Lin X i wsp.: Huperzine A for mild cognitive impairment. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Dec 12;12:CD008827.