Czym są adaptogeny? Część 3

W tej części omówimy kolejne rośliny o działaniu adaptogennym, a mianowicie cytryniec chiński, gotu kola oraz kordyceps chiński i ich wpływ na organizm człowieka w odniesieniu do dostępnej literatury naukowej.

Cytryniec chiński (Schisandra chinensis Turcz.) jest adaptogenem powszechnie używanym w stanach zmęczenia psychicznego i fizycznego jako alternatywa żeń-szenia [1]. Najważniejszymi składnikami jego owoców są lignany (pochodne dibenzocyklooktadienu) oraz związki triterpenowe, fitosterole, witaminy (C i E), kwasy organiczne, sacharydy, składniki mineralne oraz olejki eteryczne [2]. Uważa się, że cytryniec chiński może korzystnie wpływać na modulację mikrobioty jelitowej, pracę wątroby i profil lipidowy u osób otyłych [3]. Pojawiają się także doniesienia dotyczące pozytywnego działania lignanów zawartych w ekstrakcie owocowym rośliny w prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego, jednak wciąż brakuje wystarczających dowodów naukowych [4]. W badaniu z udziałem ciężko trenujących sportowców zaobserwowano, że suplementacja adaptogenami (cytryniec chiński i Bryonia) nie wpływa na zwiększenie poziomu kortyzolu oraz tlenku azotu w ślinie wynikającego z wykonywania intensywnych ćwiczeń, który z kolei odnotowano w grupie sportowców przyjmujących placebo [5].

Centella asiatica (L.) Urban (wąkrota azjatycka, gotu kola) jest rośliną stosowaną w medycynie Dalekiego Wschodu jako panaceum na zaburzenia pracy ośrodkowego układu nerwowego, układu sercowo-naczyniowego, pokarmowego oraz przy problemach skórnych [6, 7]. Substancjami aktywnymi odpowiedzialnymi za wielokierunkowe działanie rośliny jest kompleks pseudosaponin - związków triterpenowych, pochodnych ursanu i oleananu, które często występują w postaci wyciągu z surowca (np. TECA, TTFCA, TTF). Doniesienia naukowe wskazują, że dawka dzienna 100 mg frakcji triterpenowej (TTFCA) znajdującej się w wąkrocie azjatyckiej zmniejsza stres oksydacyjny i może przyczyniać się do redukcji blaszki miażdżycowej [8, 9]. Przeszukując naukowe bazy danych można przeczytać także publikacje sugerujące korzystny wpływ gotu kola na proces gojenia się ran, syntezę kolagenu, czy też neuroprotekcję przed toksycznym działaniem beta-amyloidu. Niemniej jednak warto podkreślić, że dowody naukowe są na ten moment bardzo skromne i trudno na ich podstawie rekomendować suplementację tym związkiem.

Cordyceps sinensis (maczużnik chiński) jest grzybem znanym od tysiąca lat we wschodniej kulturze i stosowanym przez plemiona nomadów jako gorący napój, który przywraca siły witalne i zwiększa odporność organizmu [10]. Wśród substancji aktywnych zawartych w roślinie wymienia się: kwas kordycepinowy, polisacharydy (np. β-glukan), nukleozydy (np. kordycepina), ergosterol, aminokwasy. Uważa się, że maczużnik chiński może poprawiać zdolności wysiłkowe u osób trenujących sporty o charakterze wytrzymałościowym, jednakże wyniki badań z udziałem osób aktywnych oraz sportowców są niejednoznaczne [11-13]. W jednym z badań zaobserwowano, że 5-tygodniowa suplementacja kordycepsem chińskim w dawce 3 g/dobę u wytrenowanych kolarzy nie wpłynęła korzystnie na ich wydolność tlenową, ani wytrzymałość [12]. Identyczne wyniki uzyskano w innym badaniu z udziałem kolarzy, którzy przyjmowali Cordyceps sinensis oraz Rhodiola rosea [13].

Podsumowując, trudno jest rekomendować wyżej wymienione rośliny o działaniu adaptogennym osobom aktywnym fizycznie oraz sportowcom w sytuacji, gdy brak jest wystarczających dowodów naukowych. Należy pamiętać, że aby poprawić swoje osiągi sportowe warto skupić się przede wszystkim na regularnym treningu, prawidłowym odżywianiu, regeneracji i suplementacji o udokumentowanej efektywności.

Czytaj też:

Czym są adaptogeny cz. 1 (Ashwagandha)

Czym są adaptogeny cz. 2 (rhiodola i żeń-szeń)

Czym są adaptogeny cz. 4 (Bacopa monnieri, kudzu, hupercyna A)

Piśmiennictwo:

1. Wolski T., Baj T., Ludwiczuk A. i wsp.: Surowce roślinne o działaniu adaptogennym oraz ocena zawartości adaptogenów w ekstraktach i preparatach otrzymanych z rodzaju Panax. Postępy Fitoterapii. 2/2009, 77-97.
2. Szopa A., Ekiert R., Ekiert H.: Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – nowy farmakopealny gatunek: badania chemiczne, biologiczna aktywność, znaczenie lecznicze, walory kosmetyczne, metody analityczne oraz badania biotechnologiczne. Farm Pol. 2012, 68(12): 832-43.
3. Song MY., Wang JH., Eom T. i wsp.: Schisandra chinensis fruit modulates the gut microbiota composition in association with metabolic markers in obese women: a randomized, double-blind placebo-controlled study. Nutr Res. 2015 Aug;35(8):655-63.
4. Chun JN., Cho M., So I. i wsp.: The protective effects of Schisandra chinensis fruit extract and its lignans against cardiovascular disease: a review of the molecular mechanisms. Fitoterapia. 2014 Sep;97:224-33.
5. Panossian AG., Oganessian AS., Ambartsumian M. i wsp.: Effects of heavy physical exercise and adaptogens on nitric oxide content in human saliva. Phytomedicine.1999 Mar;6(1):17-26.
6. Karłowicz-Bodalska K., Han S., Han T. i wsp.: Centella asiatica (L.) Urban, syn. Hydrocotyle asiatica L. – wąkrota azjatycka – znana roślina lecznicza Dalekiego Wschodu. Postępy Fitoterapii. 4/2013, 225-35.
7. Bylka W., Znajdek-Awiżeń P., Studzińska-Sroka E. i wsp.: Centella asiatica in dermatology: an overview. Phytother Res. 2014 Aug;28(8):1117-24.
8. Belcaro G., Ippolito E., Dugall M. i wsp.: Pycnogenol® and Centella Asiatica for asymptomatic atherosclerosis progression. Int Angiol. 2015 Apr;34(2): 150-7.
9. Belcaro G., Dugall M., Ipollito E. i wsp.: Pycnogenol® and Centella asiatica to prevent asymptomatic atherosclerosis progression in clinical events. Minerva Cardioangiol. 2017 Feb;65(1):24-31.
10. Karpińska E.: Biostymulujące właściwości entomopatogenicznych grzybów z rodzaju Cordyceps. Postępy Fitoterapii, 4/2011, 254-264.
11. Chen CY., Hou CW., Bernard JR. i wsp.: Rhodiola crenulata- and Cordyceps sinensis-based supplement boosts aerobic exercise performance after short-term high altitude training. High Alt Med Biol. 2014 Sep;15(3):371-9. 
12. Parcell AC., Smith JM., Schulthies SS. i wsp.: Cordyceps Sinensis (CordyMax Cs-4) supplementation does not improve endurance exercise performance. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2004 Apr;14(2):236-42.
13. Colson SN., Wyatt FB., Johnston DL. i wsp.: Cordyceps sinensis- and Rhodiola rosea-based supplementation in male cyclists and its effect on muscle tissue oxygen saturation. J Strength Cond Res. 2005 May;19(2):358-63.